1914'te, Osmanlı Devleti'nde altın ve gümüş sikkeler ile Osmanlı Bankası banknotları kullanılıyordu. Altına çevrilebilir Osmanlı Bankası banknotlan4 milyon lira tutuyordu. Hükümet, seferberlik harcamalarını karşılamak için kaime bastırmaya karar vermiş ve çıkartılacak "kaimelere halkın güven duymasını sağlamak için Almanya' dan 5 milyon liralık altın kuvertür alınmıştır.
Osmanlı Bankası, savaşın finansmanına emisyonla katkıda bulunmayı kabul etmemiştir. Bunun üzerine Düyun-u Umumiye idaresinin garantisi altında kağıt para çıkarmıştır. Osn1anlı Bankası banknotlarının altına çevrilmesi de durdurulmuştur.
Hükümet, Osmanlı Bankası ve Düyun-u Umumiye arasında anlaşmaya varılarak soruna çözüm bulununcaya dek Almanya' dan alınmış olan 5 milyon liralık altın harcanmıştır.
Hükümet, müttefik devletlere başvurarak yeniden avans istemiştir. Almanya' dan 80 milyon Mark, Avusturya' dan 47 milyon Kuron tutarında altın sağlanmıştır. Ancak altınlar İstanbul' a gönderilmeyerek Berlin ve Viyana' da Düyun-u Umumiye idaresi adına saklı tutulmuştur. Karşılığında 6.5 milyon liralık kaime çıkartılmıştır.
Altı ay sonra, yeniden kağıt para basmak zorunluluğuyla karşılaşılmıştır. Almanya, bu sefer barıştan bir yıl sonra altına çevrilebilir hazine bonoları vermiştir. ikinci tertip kaimeler, Alman hazine bonoları karşılık gösterilerek çıkarılmıştır. Halk, bir yabancı devletin borç senetlerine dayanılarak yapılan emisyonu güvensizlikle karşılamıştır. Altın ve gümüş piyasadan çekilerek gömülenmiştir.
Üçüncü tertip kaimeler dolaşıma çıkarılınca, ufaklık madeni sikkeler de piyasadan çekilmiştir. Hükümet ufaklık yokluğunu gidermek için eskiden toplanmış “Mağşuş Meskukat”ı, yani ayan bozuk sikkeleri dolaşıma sürmüştür. Kaimeler ile ayan bozuk sikkeleri tramvay ve tünel kumpanyalarıyla Reji yönetimine kabul ettirmekte zorluk çekilmiştir.
Altıncı tertip kaimeler çıkarılmadan önce, yeni Birleşik Mamullerin Maliyetlenmesi bir Önlem denenmştir. Kağıt para artık piyasaya fazla geldiğinden, dolaşım hacmini şişirmeyerek doğrudan doğruyu Alman hazine tahvillerinin Satışına girişilmiştir. Kağıt para basılacağı yerde garantisini teşkil eden senetleri satarak aynı miktar gelirin emisyonsuz sağlanabileceği düşünmüştür. Ancak halk. Alınan hazine tahvillerine rağbet göstermemiştir.
Yedinci tertip kaimeler ise hiçbir karşılık gösterilmeksizin çıkarılmıştır. Yedi tertip halinde basılan kaime miktarı 161 milyon lira tutmuştur. Bu miktarın 74 milyonu yalnız 1917'de çıkarılmıştır. Reşat Altını'nın fiyatı 1917'de 5.5 liraya çıktıktan sonra mütarekede 4.5 liraya düşmüştür. Düyun-u Umumiye idaresinin istatistiklerine göre, 1914=100 itibariyle geçinme endeksi 1918'de 1897 ye çıkmış ve Mütareke yıllarında emisyonun durmasıyla fiyatlar yaklaşık % 30 ucuzlanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
yorum yap